Cierpliwość

Indyjscy Sufi ze szkoły Ćiśti uważają, że cierpliwość to pierwsza właściwość serca jaką musi wypracować uczeń wstępujący na ścieżkę. Natomiast, wśród 99 atrybutów Rzeczywistości, cierpliwość jest ostanim. Oznacza to, że cierpliwość jest niezbędna by nie zejść ze ścieżki, ale też by bez końca nią kroczyć. Praca nad/ze sobą jest zatem nieustającym procesem porównywanym czasem do pracy na roli, gdzie w cyklach przyrody wciąż powtarzamy te same czynności by osiągnąć coroczne plony. Nietzsche ustami Zaratustry powiedział: “Wszystko idzie, wszystko powraca; wiecznie toczy się koło bytu. Wszystko zamiera, wszystko zakwita; wiecznie rok bytu bieży.”

W polszczyźnie cierpliwość wywodzi się od czasownika cierpieć, a ten od prasłowiańskiego słowa oznaczającego odczuwanie, przeżywanie i znoszenie bólu, a pierwotnie bycie twardym, sztywnym, zdrętwiałym (stąd “cierpnąć”). Francuskie i angielskie patience wywodzą się od łacińskiego patientia oznaczającego cierpienie. W kulturze europejskiej cierpliwość kojarzy się zatem z umiejętnością długotrwałego znoszenia udręki. Choć pewnie starożytni Grecy i Rzymianie mieli by odmienne zdanie. Po łacinie cierpliwość to longanimitas, kalka językowa starogreckiego μακροθυμία (makrothumía), oba dosłownie znaczą “długi oddech”.

Arabski rdzeń s-b-r (ṣād bā rā), od którego pochodzi 99. atrybut Rzeczywistości As-Sabur, tworzy słowa związane z cierpliwością, stanowczością, wytrwałością i wytrzymałością bez cierpiętniczych inklinacji obecnych w językach europejskich. Może właśnie dlatego cierpliwość Sufich to nie tylko umiejętność pokornego czekania, ale przede wszystkim umiejętność zachowania dobrego nastawienia podczas oczekiwania. Zauważa to również Nietzsche pisząc  “niewielu […] takich bywało, których serce zdolne jest do długiej odwagi i otuchy”.

Maciej Wielobób zwraca również uwagę na kolejny aspekt tak rozumianej cierpliwości – wolność realizowaną poprzez brak uwarunkowania karą i nagrodą. Pisze on: “cierpliwość ma 2 aspekty: wytrzymałość (zdolność do zniesienia cierpień, niewygód na swojej drodze) oraz wytrwałość (zdolność do odroczenia efektu naszego działania). Wytrzymałość sprawia, że jesteśmy wolni od bycia uwarunkowanym karą, a wytrwałość daje nam wolność od bycia warunkowanym nagrodą.”

Al-Ghazali napisał “pożądanie robi z królów niewolników, a cierpliwość z niewolników króla”; imam Ali deklarował “będę cierpliwy, aż nawet cierpliwość wypróbuje moją cierpliwość”, a Zaratustra rzekł „kto krainę „Człowiek” odkrył, ten odkrył również i krainę „Przyszłość ludzka”. Żeglarzami bądźcież mi więc dzielnymi i cierpliwymi!” – cierpliwość zatem to nie bierne czekanie, siedzenie cicho i przyzwolenie by zduszony gniew narastał wewnątrz. Cierpliwość to umiejętność mówienia o tym co nas wkurza bez poddawania się przeżywanym emocjom i automatyzmom naszego ego (w sufizmie nafs).